Um 80 manns tóku þátt í fyrsta fundi í ICEWATER verkefninu, sem haldinn var dagana 24. og 25. mars 2025 í húsnæði Orkuveitu Reykjavíkur í Elliðaárdalnum í Reykjavík. Fundurinn markaði upphaf þessa metnaðarfulla verkefnis, sem miðar að því að flýta fyrir og bæta innleiðingu vatnaáætlunar á Íslandi.

Markmið fundarins var fyrst og fremst að hrista þennan stóra hóp saman og gefa þeim sem standa að verkefninu tækifæri til að hittast og ræða verkefnið. Farið var yfir ýmis hagnýt mál sem tengjast rekstri Evrópuverkefna og línurnar lagðar fyrir þau verkefni sem fram undan eru.

ICEWATER verkefnið hlaut nýverið um 3,5 milljarð í styrk frá LIFE áætlun Evrópusambandsins og er þetta einn stærsti styrkur sem Ísland hefur fengið úr samkeppnissjóðum ESB.

Verkefnið er leitt af Umhverfis- og orkustofnun og er það unnið í nánu samstarfi við fjölbreyttan hóp íslenskra samstarfsaðila á borð við fagstofnanir ríkisins, sveitarfélög, opinber fyrirtæki og nýsköpunarfyrirtæki.

Þátttakendur í verkefninu:

Eimur, Gefn, Grundarfjarðarbær, Hafrannsóknastofnun, Heilbrigðiseftirlit Suðurlands, Hveragerðisbær, Isavia, Ísafjarðarbær, Kópavogsbær, Matvælastofnun, Náttúrufræðistofnun, Náttúruminjasafn Íslands, Orka náttúrunnar,  Orkuveita Húsavíkur, Orkuveita Reykjavíkur, Reykjavíkurborg, Ríkisútvarpið, Samband íslenskra sveitarfélaga, Umhverfis- og orkustofnun, Umhverfis,- orku og loftslagsráðuneyti, Veðurstofa Íslands, Veitur og þrír óbeinur þátttakendur: Sveitarfélagið Bláskógabyggð, Grímsnes- og Grafningshreppur og Þjóðgarðurinn á Þingvöllum.

Frá vinstri, Helga Aradóttir, Karen Hammerness, Anna Katrín Guðmundsdóttir og Ragnhildur Guðmundsdóttir.

Náttúruminjasafn Íslands tekur á móti fjölda nemenda ár hvert og hefur hlutverki að gegna við miðlun og fræðslu til menntakerfisins á sviði náttúrufræða. Það er því áhugavert að kynnast því hvernig önnur náttúruminjasöfn vinna en American Museum of Natural History hefur tekið þátt í að undirbúa náttúrufræðikennara í um 100 ár og eru nú með eigin kennaramenntun á meistarastigi sem og endurmenntunarnámskeið sem yfir 900 kennarar nýta sér á ári hverju. Að auki tekur safnið á móti um 1000 nemendum á grunnskólastigi í viku hverri. Safnið hefur um langt skeið verið í virku samstarfi við menntamálaráðuneyti New York borgar og er því mikilvægur innviður samfélagsins í bæði kennaramenntun sem og náttúrufræðimenntun bæði fyrir nemendur og almenning.

Mynd: Snorri Baldursson.

Líffræðileg fjölbreytni er frumforsenda velferðar mannkyns og er hugtakið nátengt virkni vistkerfa og þar með vistkerfaþjónustu. Það er því til mikils að vinna að skilja til hlítar tilurð fjölbreytninnar og þá ferla sem liggja til grundvallar. Í greininni eru færð rök fyrir því að gagnlegt geti verið að líta til ferlaheimspekinnar við rannsóknir á náttúrunni og að kjarninn í vistkerfisnálgun þeirri sem Sameinuðu þjóðirnar mæla með við verndun líffræðilegrar fjölbreytni sé einmitt að grunninum til ferlahugsun.

Hlekkur á greinina: ‘Species’ Is Not the (Only) Unit of Biodiversity: A Process‐Philosophical Perspective on Conservation Concepts

Hægt er að ganga til liðs við BIODICE hér: https://biodice.is/skraning/

Mynd: Snorri Baldursson.

Markmið verkefnisins er að:

• Auka þekkingu á notkun, eiginleikum og ástandi vatns á Íslandi
• Tryggja fumlausa og samhæfða stjórnsýslu þegar kemur að vatnamálum
• Bæta vatnsgæði, til dæmis með úrbótum í fráveitu og hreinsun á fráveituvatni
• Fræða almenning og hagaðila um mikilvægi vatns

Með LIFE ICEWATER gefast tækifæri til nýsköpunar í stjórnsýslunni með þverfaglegu samstarfi ýmissa aðila með það fyrir augum að bæta vatnsgæði um allt land, auk þess að hámarka ábata samfélagsins af slíkum aðgerðum.

Styrkurinn fyrir LIFE ICEWATER er einn sá stærsti sem Ísland hefur fengið. Umfang verkefnanna sem samstarfshópurinn hefur sett saman er samtals um 5,8 milljarðar króna. LIFE áætlun Evrópusambandsins styrkir verkefnið um 60% eða samtals um 3,5 milljarða sem dreifast á samstarfshópinn og verða verkefnin unnin á árunum 2025-2030.

Verkefninu er skipt upp í 7 vinnupakka en aðkoma Náttúruminjasafnsins snýst fyrst og fremst um miðlun til almennings og skóla um mikilvægi vatns fyrir náttúruna og samfélag mannanna. Náttúruminjasafnið mun standa fyrir metnaðarfullri fræðsluefnisgerð og sýningum auk þess að vinna að þverfaglegum, skapandi verkefnum í samstarfi við skóla og listafólk. Yfirlit yfir aðgerðir hvers vinnupakka má sjá á myndinni hér fyrir neðan:

Auk Náttúruminjasafnsins eru 22 samstarfsaðilar í verkefninu: Umhverfisstofnun sem leiðir verkefnið, Eimur, Gefn, Grundarfjarðarbær, Hafrannsóknastofnun, Heilbrigðiseftirlit Suðurlands, Hveragerðisbær, Isavia, Ísafjarðarbær, Kópavogsbær, Matvælastofnun, Náttúrufræðistofnun, Orka náttúrunnar, Orkustofnun, Orkuveita Húsavíkur, Orkuveita Reykjavíkur, Reykjavík, Ríkisútvarpið, Samband íslenskra sveitarfélaga, umhverfis,- orku og loftslagsráðuneyti, Veðurstofa Íslands og Veitur, ásamt þremur óbeinum þátttakendum: Sveitarfélagið Bláskógabyggð, Grímsnes- og Grafningshreppur og Þjóðgarðurinn á Þingvöllum.

Bjarni Benediktsson forsætisráðherra og Lilja D. Alfreðsdóttir menningar- og viðskiptaráðherra heimsóttu Náttúruhús í Nesi þann 27. maí síðastliðinn ásamt fulltrúum sinna ráðuneyta. Tilefnið var að nú eru framkvæmdir hafnar við þetta glæsilega hús en til stendur að opna þar nýjar höfuðstöðvar Náttúruminjasafns Íslands. Á staðnum voru einnig fulltrúar Náttúruminjasafnsins, Framkvæmdasýslunnar – Ríkiseigna, Byggingarfélagsins E. Sigurðssonar og frá arkitektastofunni Yrki en húsið var teiknað af Ásdísi Helgu Ágústsdóttur og Sólveigu Berg stofnendum Yrkis.

Óhætt er að segja að mikil eftirvænting sé fyrir verkefninu, ekki hvað síst af hálfu Náttúruminjasafnsins þar sem safnið er nú í fyrsta sinn að eignast eiginlegar höfuðstöðvar. Þetta skref mun gjörbreyta allri aðstöðu fyrir móttöku skólahópa og auka tækifæri til náttúrufræðimenntunar fyrir menntakerfið í heild sinni.

Við þökkum öllum kærlega fyrir komuna.

Arkitektarnir Sólveig Berg og Ásdís H. Ágústsdóttir sögðu frá hönnun hússins.