Í tilefni af samnorrænum degi hinna villtu blóma, sem haldinn er þriðja sunnudag í júní, buðu Náttúrufræðistofa Kópavogs, Grasagarður Reykjavíkur, Náttúruminjasafn Íslands og Flóruvinir upp á blómaviðburð í Borgarholtinu í Kópavogi. Á viðburðinum fræddumst við um gróður svæðisins og greindum plöntur sem urðu á vegi okkar.

Gestir voru hvattir til að koma með flórubækur en söfnin buðu einnig uppá greiningarhringi sem hægt var að nota til að skoða liti og lögun blómanna auk hrings þar sem hægt var að finna helstu tegundir í Borgarholtinu. Þátttakendur voru ungir sem aldnir og fjölskyldur nutu náttúrunnar saman í gegnum leik og fræðslu.

Hjördís og Svavar hjá Grasagarðinum í Reykjavík, Hulda Margrét hjá Náttúrufræðistofu Kópavogs og Helga, Ragnhildur og Hannes hjá Náttúruminjsafni Íslands tóku á móti gestum.

Sólríkir dagar og hlýindi í vor og byrjun sumars gerði það að verkum að spretta og blómgun plantna er fyrr á ferðinni en venja er. Borgarholt er merkilegt fyrir margar sakir en það er friðlýst náttúruvætti í Kópavogi vegna sjaldgæfra jarðmyndana. Gróðurfar á holtinu einkennist af dæmigerðum holta- eða mólendisgróðri með nokkrum litlum votlendisblettum. Vert er að minnast á að hér er um að ræða villtan gróður inni í miðri byggð, sem hefur orðið fyrir tiltölulega litlum áhrifum af búsetu manna og eru skráðar 124 háplöntutegundir á svæðinu, þar á meðal sjaldgæfar tegundir eins og gullkollur og blátoppa. Gróðurfar í Borgarholti hefur því hátt verndargildi sem villtur gróður í þéttbýli.

Frábær mæting á Dag hinna villtu blóma í ár.

Sjómannadagurinn var haldinn hátíðlegur um land allt sunnudaginn 1. júní. Af því tilefni bauð Náttúruminjasafn Íslands í samstarfi við Umhverfis- og orkustofnun, til lifandi og fræðandi sýningar í tengslum við Icewater-verkefnið, sem miðar að því að auka vitund í samfélaginu um mikilvægi þeirrar auðlindar sem vatnið er.

Sýningin sem bar heitið Fjaran, beindi sjónum að lífríki fjörunnar, umgengni okkar mannanna og nauðsyn mengunarlausra haf- og vatnasvæða. Gestir fræddust um beltaskiptingu fjörunnar og áhrif eiturefna á sjávarlíf, meðal annars í gegnum lifandi dæmi með nákuðunga og kræklinga og hvernig rusl á ströndum landsins hefur þróast undanfarin ár.

Fjölbreytt lífríki fjörunnar var skoðað í víðsjám.

Smiðjur

Sérstök áhersla var lögð á þátttöku barna og fjölskyldna með fjölbreyttum smiðjum þar sem krakkar gátu blandað liti með ljósi, búið til ígulker úr ull og skoðað safnkost Náttúruminjasafns Íslands, m.a með því að skoða í víðsjám.

Móðurlíf Gaiu

Sýningin var í samstarfi við listakonuna Katrínu Þorvaldsdóttur. Verk hennar, móðurlíf Gaiu var til sýnis, en það varpar ljósi á stærsta lífkerfi jarðar á aðgengilegan og áhrifaríkan hátt.

Sýningin var í Verbúð 57 á Grandagarði.

Starfsfólk Náttúruminjasafnsins aðstoðaði gesti við að greina lífverur í fjörunni. 

Laugardaginn 12. apríl buðu Náttúruminjasafn Íslands og Náttúruverndarstofnun uppá fjöruferð í friðlandinu við Gróttu. Fjöruferðin var hluti af dagskrá Barnamenningarhátíðar og starfsfólk stofnananna tók vel á móti gestum ásamt Jóhanni Óla, fuglaljósmyndara. Í fjörunni fengu þátttakendur tækifæri til að skoða fjölbreytt lífríki fjörunnar og spreyta sig á að greina lífverur, eins og lindýr, krabbadýr, þang og þara, auk þess að fræðast um mikilvægi náttúruverndar.

Rétt er að minna á að frá og með 1. maí er fjaran við Gróttu lokuð almenningi vegna fuglaverndar yfir varptímann. Gestir eru því hvattir til að sýna svæðinu tillitssemi og virða lokanir í þágu fuglalífsins.

Beltisþari getur orðið mjög stór.

Fjaran við Gróttu er frábær til að kynnast lífríki fjörunnar.

Grandaskóli, Menntaskólinn við Sund og Náttúruminjasafn Íslands hafa í vetur unnið að þróunarverkefninu Finndu mig í fjöru – Skapandi náttúrulæsi.

Verkefnið sem styrkt er af Sprotasjóði hófst haustið 2024 og er hugsað til eins árs en þátttakendur eru nemendum í umhverfisfræði við Menntaskólann við Sund og nemendum í 4. bekk í textíl í Grandaskóla. Markmið verkefnisins er að vinna með félagakennslu til að tengja á milli skólastiga og efla náttúrulæsi með áherslu á lífríki hafsins og fjörunnar. Í hverjum hópi eru nokkrir nemendur úr MS og nokkrir úr Grandaskóla en hver nemandi fær hlutverk s.s. umsjón með handritsgerð, kvikmyndagerð, vísindaupplýsingum og textílverki.

Þau skemmtu sér í fjörunni og hópavinnan gekk vel.

Í upphafi heimsóttu safnkennarar Náttúruminjasafnsins nemendur í skólunum og stóðu fyrir fræðslu um fjöruna og tengdu hana við safnkost safnsins. Nemendur skoðuðu skeljar, kuðunga og fleira úr fjörunni, æfðu sig að greina tegundir og teikna lífverur og skoðuðu fiska í krukkum úr fiskasafni Náttúruminjasafnsins. Heimsóknirnar voru liður í undirbúningi fyrir sameiginlega fjöruferð hópanna í Gróttu 15. október síðastliðinn. Í fjörunni sameinuðust nemendur í vinnuhópa, skoðuðu fjöruna, fundu lífverur og tóku upp það sem þeim fannst spennandi.

Í verkefninu vinnum við með fjölbreyttar útfærslur fjörunnar og lífríkis hennar í textíl, unnið hefur verið með útsaum, vélsaum og jurtaprent. Næstu hópar taka þátt í verkefninu í mars og afrakstur verkefnisins verður sýndur í sýningarrými Náttúruminjasafnsins á 2. hæð Perlunnar á Barnamenningarhátíð í apríl og boðið verður uppá fjölskyldufjöruferð í fjörunni við Gróttu 12. apríl í samstarfi við Náttúruverndarstofnun.

Sameinuðu þjóðirnar beina kastljósinu að jöklum á hverfandi hveli og í tilefni af því er efnt til skapandi jökla samkeppni meðal barna og ungmenna

• 21. mars er alþjóðadagur jökla og er ætlað að vekja athygli á jöklum og þýðingu þeirra.
• Jöklar á Íslandi hafa rýrnað um 900 km² frá aldamótum 2000, og um 70 litlir jöklar hafa horfið.
• Í tilefni af degi jökla er efnt til samkeppni á meðal barna og ungmenna. Leitað er eftir framlögum um mikilvægi, eðli, fegurð og hverfulleika jökla
• Ýmsir viðburðir verða haldnir á árinu í tengslum við alþjóðaár jökla og sérstakur viðburður verður haldinn í Veröld – húsi Vigdísar og Loftskeytastöðinni, 21. mars 2025, á fyrsta Alþjóðadegi jökla.
• Sunnudaginn 6. apríl verður sérstakur jöklaviðburður á vegum Náttúruminjasafns Íslands í samstarfi við Jöklarannsóknafélag Íslands og Náttúruverndarstofnun á sýningu safnsins, Vatnið í náttúru Íslands á 2. hæð Perlunnar.

Sameinuðu þjóðirnar hafa helgað árið 2025 jöklum á hverfanda hveli, og ákveðið að 21. mars ár hvert verði sérstakur alþjóðadagur jökla. Alþjóðaárið verður nýtt til að vekja athygli á mikilvægi jökla, snævar og íss í vatnafræðilegu og veðurfarslegu samhengi og ekki síður efnahagslegu, samfélagslegu og umhverfislegu tilliti. Að þessu sinni mun dagur vatns (22. mars) einnig verða tileinkaður jöklum.

Samanlagt flatarmál jökla landsins árið 2023 var 10.200 km² og hefur það minnkað um 900 km² frá aldamótunum 2000. Munar þar mestu um hörfun stærri skriðjökla Vatnajökuls, Langjökuls, Hofsjökuls og Mýrdalsjökuls. En einnig hafa um 70 litlir jöklar á Íslandi horfið á þessu tímabili, flatarmál þeirra flestra var á bilinu 0,1–3 km² í upphafi þessarar aldar. Það er fyrirséð að fleiri jöklar muni hverfa á næstu áratugum og hefur Hofsjökull eystri á Suðausturlandi verið tilnefndur á alþjóðlegan lista yfir jökla sem eru horfnir eða eiga stutt eftir. Vefsíðunni er ætlað að vekja athygli á þessari þróun. Alþjóðlega Jöklarannsóknafélagið mun gefa út sérhefti á árinu sem tileinkað verður horfnum jöklum.

Jöklaárinu var formlega hleypt af stokkunum í dag, 21. janúar á aðalskrifstofu Alþjóða Veðurfræðistofnuninni í Genf í Sviss í samstarfi við Menningarmálastofnun Sameinuðu Þjóðanna (UNESCO) og fleirum.

Ítarefni

Árið 2025 verður alþjóðaár jökla

2025 International year of glaciers´preservation

World glacier monitoring service

Myndasíða Jöklarannsóknafélags Íslands

Myndbandasíða Jöklarannsóknafélags Íslands

Fræðsluefni á Fróðleiksbrunninum – Fræðslusíðu Náttúruminjasafns Íslands

Alþjóðlegur grafreitur jökla stofnaður á Íslandi.

Alþjóðlegur dagur jökla 21. mars

Global glacier casualty list