Íslenski geirfuglinn og egg hans. Ljósm. Erling Ólafsson.
Veiðifélag Bjarnareyjar í Vestmannaeyjum hefur fært Náttúruminjasafni Íslands að gjöf forláta eftirlíkingu af geirfuglseggi sem félagið kostaði og breskir sérfræðingar hafa útbúið af miklu listfengi. Af þessu titlefni var efnt til móttköku í Loftskeytastöðinni þar sem viðstaddir voru stjórnarmenn úr veiðifélaginu ásamt Bretanum Stewart Smith, fuglaáhugamanni og eggjakarli í Eyjum sem átti drjúgan þátt í gerð eggsins.
Gjöfin er þegin með þökkum og kemur sér mjög vel fyrir Náttúruminjasanið. Til stendur að nota eggið í sýningahaldi Náttúruminjasafnsins, m.a. á sýningu sem opnuð verður í Safnahúsinu í lok ágúst næstkomandi og í Perlunni þar sem stefnt er að sýningahaldi innan tíðar.
Frá afhendingu geirfuglseggsins fimmtudaginn 22. maí 2014 í Loftskeytastöðinni. Ljósm. NMSÍ
Gísli I. Þorsteinsson Bjarnareyingur afhendir Hilmari J. Malmquist forstöðumanni Náttúruminjasafnsins geirfuglseggið.
Gjöf Veiðifélags Bjarnareyjar, forláta eftirlíking af eina raunverulega geirfuglsegginu sem til er hér á landi. Mesta lengd 11,79 cm, mesta breidd 7,60 cm. Ljósm. NMSÍ
Eggið sem veiðifélagið gefur er nákvæm eftirlíking af eina raunverulega geirfuglsegginu sem til er hér á landi og varðveitt er á Náttúrufræðistofnunun Íslands, eins og sjálfur geirfuglinn. Rætur gjafarinnar liggja til Bretans Stewart Smith, fuglaáhugamanns, eggjakarls í Eyjum og „Íslandsvinar“. Stewart hefur komið á hverju vori til Eyja í rúm 15 ár og farið með veiðifélaginu út í Bjarnarey. Hann er mikill áhugamaður um allt sem viðkemur geirfugli og sú hugmynd kviknaði að búa til nákvæma eftirlíkingu af íslenska geirfuglsegginu. Haft var samband við Tony Ladd, breskan listamann sem hefur sérhæft sig í nákvæmri endurgerð fuglseggja. Þorvaldur Björnsson, hamskeri og starfsmaður Náttúrufræðistofnunar, var veiðifélaginu einnig innan handar með verkið sem og Erling Ólafsson líffræðingur á Náttúrufræðistofnun.
Lítið eitt um geirfugl (Pinguinus impennis)
Geirfuglinn íslenski sem er í vörslu Náttúrufræðistofnunar Íslands var drepinn árið 1821 við Hólmsberg á Miðnesi. Danski greifinn Raben sló fuglinn niður með bátsár og fuglinn var í eigu Rabenfjölskyldunnar þar til hann var sleginn Finni Guðmundssyni 1971 á uppboði Sothesby´s í London fyrir 9300 GBP (andvirði 3ja herb. íbúðar þá). Fénu var safnað meðal þjóðarinnar í fyrstu almenningssöfnuninni hér á landi sem ekki var til líknar-, góðgerðar- eða íþróttamála. Náttúrufræðistofnunin á auk geirfuglsins beinagrind samsetta úr mörgum geirfuglum, eitt raunverulegt geirfuglsegg og eina eftirlíkingu eggs sem ekki er af íslenska egginu. Raunverulega eggið seldi Harvardháskóli Finni Guðmundssyni fuglafræðingi og starfsmanni Náttúrufræðistofnunar árið 1954 á aðeins 500 USD. Ekki er vitað með vissu um uppruna eggsins, en það mælist 117,9 mm á lengd og 76,0 mm á breidd.
Geirfuglinn (e. Great Auk) tilheyrði hópi svartfugla í norðanverðu Atlantshafi sem í dag telja álku (Alca torda), haftyrðil (Alle alle), langvíu (Uria aalge) og stuttnefju (U. lomvia). Erfðafræðirannsókn staðfestir að geirfuglinn var helst skyldur álku en síst hringvíu og stuttnefju.
Ekki eru til nema um 80 uppsettir geirfuglshamir á jörðunni og um 75 egg. Geirfuglarnir voru eftirsótt bráð vegna þess hve stórir þeir voru og matarmiklir (um 70 cm á hæð og nær 5 kg), ófleygir og hægfara á landi. Þeir voru tiltölulega algengir beggja vegna Atlantshafs allt fram á 16. öld en hratt gekk á stofnana vegna ofveiði og var tegundinni að endingu útrýmt um miðja 19. öld. Síðasta geirfuglaparið á Jörðu er talið hafa verið drepið við Eldey 3. júní 1844. Hamir fuglanna voru seldir til Kaupmannahafnar fyrir fjögur kýrverð og eru fuglarnir varðveittir á Náttúruminjasafni Danmerkur (d. Statens Naturhistoriske Museum).
Ítarefni:
Ævar Petersen 1995. Brot úr sögu geirfuglsins. Náttúrufræðingurinn65: 53–66.
T. Moum, Ú. Árnason & E. Árnason 2002. Mitocondrial DNA sequence evolution and phylogeny of the Atlantic Alcidae, including the extinct Great Auk (Penguinus impennis). – Mol. Biol. Evol. 19(9): 1434-1439.
Heimasíða Veiðifélags Bjarneyjar er www.Bjarnarey.is.