Viðburður: Dagur hinna villtu blóma
Dagsetning: Sunnudagur 16. júní
Staðsetning: Úlfarsárdalur
Tími: Auglýstur síðar
Samstarfsviðburður Náttúruminjasafns Íslands og Grasagarðs Reykjavíkur.
Nánar um viðburðinn kemur síðar.
Í gær, þann 23. febrúar, tók Náttúruminjasafnið þátt í opnunarviðburði Hátíðar líffræðilegrar fjölbreytni sem fram fór í Safnahúsinu að viðstöddu fjölmenni í gær, en í salnum voru á annað hundrað manns og um sextíu fylgdust með á beinu streymi. Greinilegt er að málefnið brennur á fjölmörgum enda afar brýnt og áskoranirnar margar.
Hátíðardagskrána má nálgast hér: https://biodice.is/hatid2023/. Næsti viðburður verður mánudaginn 27. febrúar í húsi Náttúrufræðistofnunar í Urriðaholti.
Upptökurnar af viðburðinum verða gerðar aðgengilegar fljótlega.
Fjölmenni sótti fundinn.
Í pallborði voru Eydís Líndal Finnbogadóttir forstjóri Náttúrufræðistofnunar Íslands, Sigrún Ágústsdóttir forstjóri Umhverfisstofnunar, Helga Hvanndal Björnsdóttir fulltrúi Ungra umhverfissinna,Sigríður Svana Helgadóttir skrifstofustjóri Skrifstofu eftirfylgni og fjármála, umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytinu, Freydís Vigfúsdóttir sérfræðingur Skrifstofu sjálfbærni hjá matvælaráðuneytinu, Þórdís Björt Sigþórsdóttir teymisstjóri Umhverfisstofnun, Snorri Sigurðsson sviðstjóri náttúruverndar Náttúrufræðistofnun Íslands. Umræðum stýrði Guðrún Sóley Gestsdóttir.
Í þessum síðasta þætti um fugl mánaðarins verður í annað sinn vikið frá þeirri venju að fjalla aðeins um eina fuglategund. Þær frænkur landsvala og bæjasvala eru líkar um margt, koma oft saman til landsins og því viðeigandi að fjalla um þær saman. Þær eru spörfuglar og tilheyra hinum eiginlegu svölum, eru alls óskildar hinum smávöxnu sjófuglum sjóvölu og stormsvölu, sem fjallað var um saman í september 2017.
Bæjasvala safnar leðju til hreiðurgerðar í Extremadura á Spáni.
Landsvala á vír í Búlgaríu.
Svölurnar eru báðar algengir vor- og sumargestir og koma þær oft samtímis til landsins. Landsvalan eru þó öllu algengari. Þær eru báðar blásvartar og gljáandi að ofan og á efri hluta höfuðs, landsvala er með svart bringuband, rauð á kverk og í framan. Vængir eru langir og stél djúpklofið með löngum stélfjörðum, stélfjaðrir eru styttri á ungfuglum. Kviður og bringa eru ljósgul.
Bæjasvalan en hvít að neðan. Hvítur gumpur og sýlt stél með styttri stélfjöðrum greina hana frá landsvölu.
Raddir svalanna eru ýmis konar tíst og kvak. Þær fljúga hratt og léttilega og taka smádýr á flugi. Þær svífa gjarnan inn á milli fluglota. Svölurnar tylla sér oft á víra, loftnet og þess háttar. Þær eru félagslindar utan varptíma.
Landsvala gerir sér oftast hreiður inni í útihúsum og á öðrum mannvirkjum, meðan bæjasvalan gerir sér hreiður undir þakskeggjum eða á syllum utan á húsum. Hreiður beggja er gert úr leðju eða leir, sem fuglarnir taka í gogginn á völdum stöðum, leðjan er oft blönduð stráum. Það er síðan fóðrað með fínum stráum, hárum og fiðri. Hreiður landsvölu er opið meðan hreiður bæjasvölu er hálfkúlulaga með opi efst. Urptin er oftast 4-5 egg, það fer nokkuð eftir stærð hreiðra hversu urptin er stór, getur orðið 7 egg hjá landsvölu. Útungunartíminn er tvær vikur og ungarnir verða fleygir á þremur vikum, jafnvel fjórum vikum eða meira hjá bæjasvölu. Tvö vörp yfir sumarið eru þekkt hjá báðum tegundum.
Nýfleygur landsvöluungi í Extremadura á Spáni.
Landsvala á flugi á Stokkseyri.
:Bæjasvala við hreiður í Vík í Mýrdal.
Bæjasvala á flugi í A-Anglíu á Englandi.
Landsvalan hefur orpið hér alloft. Fuglar sýndu nokkrum sinnum varptilburði, fyrst í Hafnarfirði 1820 svo kunnugt sé, þangað til þeir komu fyrst upp ungum í Gaulverjabæ í Flóa 1911. Síðan eru mörg varptilvik þekkt víða um land og jafnvel tvö ár í röð á sama stað. Bæjasvalan hefur orpið sjaldnar, fyrsta kunna varpið er úr Vestmannaeyjum 1959 og önnur varptilvik hafa öll verið á sunnanverðu landinu. En þær frænkur hafa ekki enn náð hér fótfestu og gæti óstöðugt veðurfar átt sinn þátt í því.
Landsvala verpur í Evrópu, Norður-Afríku, Asíu og Norður-Ameríku, vetrarstöðvar evrópskra fugla eru í sunnanverðri Afríku. Bæjasvala verpur um alla Evrópu, Norður-Afríku og austur um Asíu. Vetrarstöðvar evrópskra fugla eru í Afríku sunnan Sahara.
Þetta er síðasti pistillinn um fugl mánaðarins. Fjallað var um helstu fugla íslensku fánunnar, pistlarnir eru nú orðnir rúmlega 90 og hafa verið birtir mánaðarlega í næstum 8 ár. Lesendum eru þökkuð góð viðbrögð við þeim og Náttúruminjasafninu samstarfið.
Bæjasvölupar á góðri stundu í Extremadura á Spáni.
Bæjasvöluvarp í Extremadura á Spáni.
Landsvala á varpstað á Stapa í Nesjum.
Landsvölur á Stokkseyri.
Landsvala á hreiðri í Coto Doñana á Spáni.
Landsvölur í rigningu við Þvottá í Álftafirði.
Fjöruspói er líkur spóa en töluvert stærri, goggurinn er lengri og höfuðrákirnar vantar. Gumpur er hvítur eins og á spóa. Ungfuglar þekkjast á styttra goggi og hreinni búningi. Kvenfuglar eru með ívið lengri gogg en karlfuglar. Fluglag og hljóð minna á máfa og hann er venjulega styggari en spói.
Ungur fjöruspói í Garði á Rosmhvalanesi.
Fullorðinn fjöruspói í Óman.
Fjöruspói verpur í barrskógabeltinu í opnu landi, mýrum og ræktarlandi með ám, einnig við sjávarsíðuna, bæði í votu og fremur þurru landi. Hann verpur 4 eggjum í opið hreiður, útungunin tekur um 4 vikur og ungarnir verða fleygir á 5 vikum. Hér sést fjöruspói aðallega í þangfjörum en einnig á leirum.
Vetrargestur og strjáll varpfugl. Fjöruspói er vetrargestur á Rosmhvalanesi og þá aðallega í Sandgerði, í Skarðsfirði í Nesjum og við Höfn, á Eyrum og í Grunnafirði, þó hann sjáist víðar. Þetta eru oft 10-20 fugla hópar, en færri á Eyrum. Varp var fyrst staðfest á Melrakkasléttu árið 1987. Fjöruspói hefur síðan fundist verpandi í Nesjum, á Rosmhvalanesi og fuglar með varpatferli hafa sést við Eyrarbakka, Reykhóla á Barðaströnd og víðar. Hugsanlega tilheyra vetrarhóparnir innlendum varpstofni, sem sennilega verpa í sitthvorum landshlutanum. Tíminn mun leiða það í ljós. Fjöruspói er á válista sem tegund í bráðri hættu (CR). Hann er algengur varpfugl í opnu landi um stóran hluta Norður- og Mið-Evrópu og austur um Asíu.
Fullorðinn fjöruspói á varpstöðvum á SA-landi.
Fullorðinn fjöruspói á varpstöðvum á SA-landi.
Náttúruminjasafn Íslands í samstarfi við Miðstöð hönnunar og arkitektúrs og Ríkiskaup efnir til hönnunarsamkeppni um nýja grunnsýningu fyrir safnið í Náttúruhúsi í Nesi, nýju húsnæði safnsins við Safntröð á Seltjarnarnesi. Samkeppnin er hönnunar- og framkvæmdasamkeppni með forvali.
Ríkiskaup, fyrir hönd Náttúruminjasafns Íslands, óska eftir þátttakendum í forvali vegna hönnunarsamkeppninnar. Forvalsnefnd fer yfir umsóknir sem berast og velur þrjú teymi til þátttöku í samkeppni um hönnun nýrrar grunnsýningar.
Óskað er eftir fjölbreyttum umsóknum frá teymum hönnuða til að koma með áhugaverðar hugmyndir um vandaða og fræðandi sýningu sem byggir á sterkri upplifun gestsins. Öllum er frjáls þátttaka í forvalinu að uppfylltum neðangreindum kröfum. Þrjú teymi sem fá hæstu einkunn forvalsdómnefndar, verður boðið að taka þátt í samkeppninni. Hverju teymi verður greidd 1.500.000 kr. án vsk. fyrir sína tillögu að samkeppni lokinni.
Markmið samkeppninnar er að kalla fram hugmyndir að sýningu um hafið, þar sem gestir öðlast nýja þekkingu og eykur virðingu og væntumþykju fyrir náttúrunni. Framsetning sýningar skal vera frumleg og fjölbreytt þar sem mismunandi skynfæri eru örvuð, með hæfilegri blöndu af gripum í eigu safnsins og tækni sem byggir á margmiðlun og gagnvirkni. Hluti sýningarinnar skal sýna lifandi dýr/lífverur úr fjöru og hafi.
Gestir eiga að fræðast um hafið og lífríki þess í gegnum fjölbreytta upplifun og þátttöku með snertingu og í gegnum leik. Sýningin skal vera byggð á vísindalegum grunni og fagmennsku. Safnið á að vera lifandi vettvangur almennings, skólafólks og ferðamanna sem sækir það heim aftur og aftur til að njóta, fræðast og upplifa undur og síbreytileika náttúrunnar.
Nánari upplýsingar um forvalið og hönnunarsamkeppnina má finna á vef Hönnunarmiðstöðvar og á útboðsvef Ríkiskaupa.